गीता अध्याय 15, भाग १, ध्वनी - फीत.  

मी कूठून आलो?  हे सर्व जग कुठून आलं ?

माझा जन्म आई/वडिलांमुळे झाला. त्यांचा ; त्यांच्या आईवडिलांमुळे,  असे मागे मागे जात राहिले तर आपण आदी-मानव पर्येंत पोहोचतो, मानवाचे निर्माण एक पेशीय जीवापासून झाले असे विज्ञान सांगते. अमिबापासून माणूस बनला. पण अमिबा कशातून बनला? जगातल्या पहिल्या  पेशींचे निर्माण कसे झाले त्याचे उत्तर शोधतांना  आपण, व्हायरस, आणि कोअसर्व्हेट ड्रॉप्स (विशिष्ठ प्रकारचे सेंद्रिय क्षारयुक्त जलबिंदू) येथे पोचतो. (संदर्भ -  पुस्तक Mind Power by Swami Vijnananand). 

त्या जलबिंदूंची निर्मिती  पृथ्वीमुळे. पृथ्वीतील गोष्टींमुळे. 

पृथ्वी -- सूर्य, -- सविता देवता --  परमात्मा का तेजपुञ्ज ब्रह्म

तर अशा तर्हेने आपण स्वतःचा विचार करताना मूलगामी शोध घेतला तर परमात्म्या पर्येंत पोहोचतो. या सर्व शोध जिज्ञासेची पूर्ती करायची असेल तर गीता मार्गदर्शन करण्यास सदैव उभी आहे . ते या गीतेच्या शेवट ६ अध्यायात (विशेषतः अध्याय  १३ते  १५ मध्ये) दिलेले आहे म्ह्णून यास ज्ञान कांड / ज्ञान योग असे म्हणतात.  

येथे असे सांगितले आहे कि तुम्ही ‘पुरुषा’ चे अंश (क्षेत्रज्ञ अंश) आहात  तर देह हा प्रकृतीचा अंश (क्षेत्र-अंश) आहे.आणि पुरुष आणि प्रकृती  हि परमात्म्यापासून निर्माण झाली आहे. फक्त तुम्हीच नाही , तर या विश्वात जे जे म्हणून काही आहे ते ते सर्व या क्षेत्र / क्षेत्रज्ञ यापासून बनले आहे. म्हणजेच परमात्म्यापासून बनले आहे.  पण एवढे असून तो परमात्मा कशातही अडकलेला नाही, या सर्व गोष्टींच्या तपशिलांवर प्रकाश टाकणारे हे अध्याय आहेत. हे ज्ञान विचारांच्या म्हणजेच बुद्धीच्या पलीकडे आहे. स्वतःला खऱ्या स्वरूपात पहाण्यासाठी रोज काही काळ ध्यान हा उपाय.

चित्तशुद्धी अनिवार्य

भगवान सांगतात कि या देहात रहाणारा जीवात्मा माझाच सनातन अंश आहे. (माझा चि अंश संसारी झाला जीव सनातन १५/७). त्रिगुणमयी मायेत राहून तो मना सहित पाच इंद्रियांना खेचतो. मग सांगतात कि जीवाचे स्वरूप ओळखण्यासाठी चित्त-शुद्धी व्यतिरिक्त कोठलेही साधन नाही. कधीकधी केवळ बौद्धिक प्रक्रियेने , श्रावण-मननाने ज्ञान होते, 

परंतु चित्त-शुद्धी नसेल तर ते टिकत नाही. अनेक लोक श्रद्धवान असूनही चित्तशुद्धीचे महत्व ओळखत नाहीत असे विनोबाजी सांगतात. चित्त शुद्धी कशी साधायची हे पुढील भागात पाहू .

विजय रा. जोशी. 

गीता अध्याय 15, भाग १, ध्वनी - फीत.